Ze zien er soms onooglijk uit en een buitenstaander dankt ze zonder na te denken meteen af. Maar voor de bezitter die ze koestert zit er achter die oude sigarendoos, dat lelijke beeld een dierbare herinnering, een mooi verhaal. Maar welk verhaal hoort er nu bij het sigarettendoosje uit Tallinn, dat Stella Ruisch bewaart?
Uit de inboedel van mijn vader
Sigarettendoosjes zijn nog volop te koop. Waarschijnlijk omdat rokers niet elke keer als ze een sigaret opsteken geconfronteerd willen worden met de zwartgallige waarschuwingen die tegenwoordig verplicht op de verpakking moet staan. Maar op mijn vensterbank ligt een oude houten doosje met een afbeelding van de hoofdstad van Estland, Tallinn, dat zeker al meer dan driekwart eeuw oud is.
Bij het opruimen van mijn vaders kamer in het tehuis, na zijn dood, kwam het tevoorschijn. En de vraag is waarom hij het zo lang heeft bewaard. Behoorde het nog aan mijn moeder of was het van hemzelf? Mijn ouders zijn zelf nooit in Tallinn geweest. Ik heb twee verhalen uit mijn jeugd die bij het doosje zouden kunnen horen. En ze stammen allebei uit de Tweede Wereldoorlog.
Uit Quedlinburg?
De eerste is afkomstig van mijn vaders broer, die door de Arbeitseinsatz in een eeuwenoud stadje in het Oostduitse gedeelte van de Harz terechtkwam, Quedlinburg. Misschien heeft hij het gekregen van een lotgenoot uit Estland en meegenomen en daarna aan mijn vader gegeven. Aan het einde van de oorlog waren heel wat Europeanen op drift geraakt, zoals ook mijn oom die lopend dwars door de Duitse en Geallieerde linies terug naar huis is gegaan. We vermoeden dat hij daar het trauma aan heeft overgehouden dat hem zijn leven lang heeft gekweld.
Van het Oostfront?
Maar het kan ook een cadeautje zijn van een jongen waarmee mijn moeder als tiener in de oorlog verkering heeft gehad en die betrapt werd met illegale blaadjes. Hij kreeg de keuze om de gevangenis in te gaan of aan het Oostfront te vechten. Hij koos voor het laatste, raakte gewond en mocht thuis revalideren. Eenmaal thuis dook hij onmiddellijk onder en gaf zijn uniform aan het verzet.
Sigarettendoosje herinnert aan spannende verhalen
En zo doet het doosje me denken aan al die keren dat ik na het avondeten bedelde om verhalen uit die verschrikkelijke maar ook fascinerende Tweede Wereldoorlog, over een leven waarvan ik me als meisje in de jaren zestig probeerde een voorstelling te maken. Dat mijn moeder vertelde dat het voor haar als tiener ongelooflijk saai was, met een avondklok en ramen letterlijk dichtgeplakt, zodat ze bij bombardementen niet zouden springen, kon ze me niet vaak genoeg vertellen.
En zo til ik het sigarettendoosje op en stof het zorgvuldig af. Er zitten geen sigaretten meer in maar wel een oude rozenkrans en een verweesde manchetknop van mijn vader. En zo waan ik me even terug aan de ronde tafel in onze Amsterdamse flat op drie hoog en hoor ik me met de onschuldige nieuwsgierigheid van een kind vragen: “Pap, mam, vertel nog eens over de oorlog….”
Meer lezen over de oorlog
Karin de Lange schreef eerder over de geschiedenis van een doopjurk, een oude margarinedoos en de uil op haar piano. Brigitte Leferink haalde herinneringen op aan het dierbare communieserviesje van tante Ria. Heeft u ook voorwerpen van vroeger met een verhaal dat u met de lezers van Meerdanvijftig wil delen? Stuur het naar ons, liefst met foto. Het mailadres is: info@meerdanvijftig.nl
Recente reacties