“Zo’n mooi boek,” zei mijn moeder ooit, toen mijn oma haar vroeg waarom ze huilde tijdens het lezen. Een familietraditie die ik volg en zelfs uitgebreid heb tot huilen bij films. Als ik met mijn kinderen naar een ontroerende film kijk, wachten ze op de waterlanders die bij mij verschijnen. Dat gebeurde dus bij het boek van Lize Spit, ‘Het smelt’.

Wiette van Klingeren schreef al eerder over het boek ‘Het Smelt’ van Lize Spit op deze site. Inmiddels is bekend geworden  dat de filmrechten van het boek zijn verkocht en dat betekent dat ik kan uitkijken naar een gegarandeerde tranentrekker. Want ik heb al de nodige druppels laten vallen op de pagina’s van het boek. Vlaanderen wordt er zo levensecht in beschreven, dat ik het het huis, het dorp, de boerderij, het platteland, waar het verhaal zich afspeelt, tijdens het lezen voor me zag.  De volgende keer dat ik per trein op weg ben naar Antwerpen of Brussel zal ik niet naar het landschap kunnen kijken zonder aan Eva, de hoofdpersoon, te denken. Was ik een regisseur, ik zou moeiteloos weten welke acteurs, welke omgeving geschikt zouden zijn om het boek te verfilmen.

Bonita Avenue

Doodongelukkig voelde ik me toen ik het boek uit had. De sfeer die het verhaal bij me opriep, bedrukte me nog dagen. Sommige boeken hebben dat.  ‘Bonita Avenue’ van Peter Buwalda was het vorige boek dat zo’n effect op me had. Dat boek gaat over de teloorgang van een gevierd en gelauwerd man, de rector magnificus van de universiteit in Enschede. Het verhaal begint bij de schoonzoon op het moment dat hij trouwt met de dochter van de rector. Naarmate hij langer met haar familie optrekt, ontdekt hij dat de voorgeschiedenis van zijn vrouw en haar gezin vol zit met verraad en verzwegen geheimen. Deze geheimen worden langzamerhand ontsluierd aan de hand van hoofdstukken van de hoofdpersonen uit het verhaal. Zo kent het boek diverse vertellers van hetzelfde verhaal. Het loopt op een gruwelijke climax uit.

Het boek waarmee Lize Spit doorbrak. Nu mag ze in 2023 het boekenweekgeschenk schrijven.

Afschuwelijke climax

Ook ‘Het smelt’ eindigt in een afschuwelijke climax. Het verhaal van Eva wordt verteld door de volwassen Eva die terugkijkt naar de dramatische gebeurtenis op haar dertiende. De twintiger is dan op weg naar een groot feest in het dorp waar zij vandaan komt. Ze neemt een groot blok ijs mee. Waar dat toedient wordt op het eind pas duidelijk. De spanning loopt in het verhaal daardoor hoog op. Tijdens het lezen is Eva voor mijn een persoon van vlees en bloed geworden. De aandrang om in te grijpen was groot geweest, als ik haar in het echte leven had gekend. Maar ja…het verhaal is door de schrijfster tot in elke finesse bedacht en onttrekt zich aan mijn invloed. Alsof je op een fiets zonder remmen op een grote vrachtwagen afrijdt.

Alcoholistische ouders

Nadat ik het boek heb dichtgeslagen, denk ik nog dagenlang over Eva na: ‘Als ze nou’, ‘Had ze maar…’ Ik weet maar al te goed dat er geen ontsnappen aan was voor Eva als ze echt bestaan had. Ook al is het een boek, het schetst de harde werkelijkheid. Ik weet dat als geen ander na 22 jaar in de hulpverlening. ‘Het smelt’ confronteert me weer met mijn grijsgrauwe verleden in de jeugdzorg. De laatste veertien jaar werkte ik met gezinnen als dat van Eva.

Haar ouders zijn beiden alcoholist. Vader is ook depressief maar werkt desondanks. Daardoor komt het alcoholisme van moeder veel harder aan. Ze heeft overal flessen verstopt en doet feitelijk niets voor haar kinderen. Eva, haar oudere broer en jonger zusje moeten zichzelf zien te redden. Haar jongere zusje ontwikkelt een eetstoornis en dwanghandelingen. Eva’s broer zoekt soelaas in de natuur. Zij zelf probeert haar zusje te helpen maar gaat kopje onder in eenzaamheid en de relatie met haar trouweloze vrienden. De catastrofale gevolgen zijn geen fantasie.

Kinderverdriet

De film zal waarschijnlijk anders worden dan de Eva, haar huis, haar vrienden, de school en het dorp die in mijn hoofd zijn ontstaan. En net als mijn moeder kan ik alleen maar verzuchten over ‘Het smelt’: “Zo’n mooi boek!” Zou het misschien ‘Alleen op de wereld’ zijn geweest dat mijn moeder aan het huilen bracht? Of misschien ‘Afkes tiental’? Twee boeken over kinderen uit de vorige eeuw die ook met problemen worstelden. Kinderverdriet is van alle tijden. En daardoor heel tegenstrijdig een onderwerp van mooie boeken.

Openingsfoto: Kees Rooze