Wanneer ik van Franse les naar huis fiets, trekt een schril geluid mijn aandacht. Een zwerm puttertjes passeert me en verdwijnt in de bosjes aan de rand van het park. Ik herken ze duidelijk aan het felgele streepje op hun vleugels. En aan hun rode kopjes natuurlijk. Op slag ben ik vrolijk; dat gebeurt altijd als ik een puttertje zie!
Kruisbestuiving in de kunst
In haar zoektocht naar leuke tips voor meerdanvijftigers, speurt Wiette naar kruisbestuivingen in de kunst. Zo beschreef ze eerder film en boek van Griet op de Beeck en de film en bijbehorende tentoonstelling over Vincent van Gogh.
Wereldberoemd schilderijtje
Een van de allermooiste schilderijen vind ik dan ook Het Puttertje. Dit wereldberoemde schilderijtje waarop een distelvink, zoals de vogel ook wel wordt genoemd, staat afgebeeld, bevindt zich in het Mauritshuis in Den Haag. Het is niet veel groter dan een blad papier van A4 formaat, en is geschilderd door Carel Fabritius.
Puttertje dankt zijn naam aan kunstje
Het Puttertje is een eenvoudig schilderijtje: een klein vogeltje met een rood kopje en een felgeel streepje op zijn vleugel, zit met een klein kettinkje om zijn pootje, vastgeketend aan een voederbakje. Vanaf het zitstokje kijkt hij wat gelaten de wereld in. Veel meer kan hij ook niet doen in deze gevangenschap. In de zeventiende eeuw waren puttertjes populaire huisdieren. Mooi om te zien, niet mensenschuw en slim. Eigenschappen, waarvan het dier meestal niet beter wordt. Het puttertje dankt zijn naam aan een kunstje dat hem kon worden aangeleerd: met een miniatuuremmertje kon hij water uit een bakje putten.
Illusionistisch wondertje
Het schilderij is geschilderd in aardetinten en als je van dichtbij kijkt, lang niet zo gedetailleerd als je in eerste instantie denkt; de penseelstreken zijn duidelijk zichtbaar in de verf. De achtergrond van het schilderijtje is een gepleisterde muur. Hierdoor lijkt het alsof het vogeltje zich werkelijk in de ruimte bevindt. Het is een prachtig illusionistisch wondertje waarop ik niet snel raak uitgekeken.
Van schilderij naar boek
De schilder Carel Fabritius (1622-1654), een leerling van Rembrandt, schilderde Het Puttertje in 1654. Kort daarna kwam hij om het leven. Een buskruitmagazijn in Delft ontplofte en verwoestte een groot deel van de stad. Fabritius kwam bij deze ‘Delftse Donderslag’ om het leven. De Amerikaanse schrijfster Donna Tartt laat het schilderij een belangrijke rol spelen in haar roman The Goldfinch uit 2013. In de Nederlandse vertaling heet dit boek uiteraard Het Puttertje. Ik ben dol op dit soort ‘kruisbestuivingen’ waarbij kunst, literatuur of film in elkaar overlopen. Zeker als het, zoals hier, een loeispannend verhaal oplevert.
Puttertje als rode draad
De dertienjarige Theo Decker bezoekt met zijn moeder, die kunstgeschiedenis heeft gestudeerd, het Metropolitan Museum of Art in New York. Bij de tentoonstelling ‘Noordelijke meesterwerken uit de Gouden Eeuw’ toont ze hem Het Puttertje van Fabritius. “Dit is zo ongeveer het eerste schilderijtje waar ik echt van hield, zei zijn moeder. …. Het was een klein werk, het kleinste van de expositie en het simpelste.” Minuten later wordt er een bomaanslag op het museum gepleegd. De moeder van Theo overleeft deze ‘New Yorkse Donderslag’ niet. In de verwarring neemt Theo het kostbare schilderijtje mee naar huis. Diepbedroefd houdt hij het jaren verborgen. Om het tot zijn ontzetting kwijt te raken. Zijn pogingen om het meesterwerkje terug te vinden, brengen hem in contact met de onderwereld.
Mooier dan Het Puttertje kan het niet worden
Een prachtig geschreven verhaal over opgroeien, verlies en identiteit. En over Het Puttertje. Mooier kan het, wat mij betreft, niet worden.
Openingsfoto: collectie Mauritshuis.
Recente reacties