‘Architecton’ film over steen, natuur en de mens

Een stroom beelden

Dagen na het zien van Architecton kauwde ik nog op de boodschap die Victor Kossakovsky wil meegeven. Je kan de film zien als een stroom fantastische, indrukwekkende beelden met bijpassende muziek. Maar je kan ook je eigen gedachten hebben over de beelden van steen, natuur en gebouwen. Het lijken natuurkrachten op zichzelf. Is het een gevecht van de natuur tegen de mens? Dan is wel duidelijk wie de winnaar is. Ook de rol van de mens is dubbel in de film. Naast schepper is hij ook vernietiger.

Victor Kossakovsky

In 2020 zag ik een heel andere film van Victor Kossakovsky: Gunda. Daarin leerde de kijker het verhaal van een moedervarken met kleine biggetjes en haar belevenissen op de boerderij kennen. Ik kende de Russische regisseur van het eerste deel van de filmtrilogie Vivan las antipodas uit 2011. Daarin verbond Victor Kossakovsky tegenvoeters aan weerszijde van de aarde. Dat leverde een stroom beelden van natuur, cultuur en mensen in kleurrijke onderlinge verschillen. De vernieuwende kijk op film leverde de regisseur die al ruim 10 jaar afwisselend in Barcelona en Berlijn woont talloze prijzen op.

Verwoeste stad

Ook Architecton bestaat uit een mozaïek van beelden met als verbindende factor steen, natuur en mens. Vanaf het begin van de negentiende eeuw verrezen steeds meer gebouwen in het nieuwe materiaal beton. Veel zijn er inmiddels ook weer gesloopt of vernietigd. Die vernietiging is vaak het resultaat van bombardementen. De film begint met een minutenlang shot uit de lucht van een verlaten en vernietigde stad. Zo lang laat het journaal de meeste in puin geschoten steden niet zien. Verbijsterend zijn de beelden van vernietiging. Waar mensen leefden zijn nu hun opengerukte kamers in ingestorte gebouwen te zien. De destructie als staaltje van ‘menselijk kunnen’.

Steenlawines

Hierna volgen eindeloos lange shots van vallende stenen. Fascinerend hoe brokken steen als een soort individuen te volgen zijn in hun eindeloze val. Soms blijven ze steken en zorgen voor een tijdelijk rustpunt in de stroom. Tot dat een verandering van richting of samenspel van stenen de val opnieuw in gang brengt. Het blijven kijken naar deze onafgebroken steenlawine werkt hypnotiserend. Later in de film blijken de beelden afkomstig uit een mijn waaruit steen voor cement wordt gewonnen. Het ingrediënt voor beton. De steenlawines blijken door ontploffingen veroorzaakt.

Eeuwenoude ruïnes

Het lawaai en geweld van deze stroom vallende stenen krijgt in de film een andere wending als we plotseling shots zien van een eeuwenoud tempelcomplex. Brokstukken van zuilen, staande pilaren met rijkversierde bovenkant. Bogen van oude paleizen in een natuurgebied, verdwenen onder bomen en struiken. Mensen zijn afwezig in zowel de beelden van een verwoeste stad als de steenlawines. Ook in de getoonde ruïines lijken in eerste instanties mensen afwezig.

Eenling versus natuur en geweld

Totdat er een man opdoemt in Architecton die een enorm rotsblok bekijkt en beklopt en de afmetingen ervan opneemt. In het stenen drama is hij de man die in een geïmproviseerde woning in het tempelcomplex woont. En probeert door muurtjes te stutten met stenen de schepping van de mens, ongetwijfeld door natuur en geweld in verval geraakt, te laten overleven.

De architect in Architecton

De beelden worden afgewisseld met het verhaal van de Italiaanse architect Michele de Lucchi In de jaren zeventig ‘verrijkte’ hij Italië met betonnen hoogbouw. Voor de camera van Kossakovsky constateert hij nu dat beton een dood materiaal is. . Er kan, zegt hij, niets uit ontstaan. Terwijl gebouwen uit stenen blokken de eeuwen trotseren en leven ontstaat op de resten, zoals in het tempelcomplex. Deze scène vormt de epiloog van de film en geeft met terugwerkende kracht inhoud aan het raadsel van de onafgebroken stroom beelden. We moeten bouwen op een manier die natuur en leven mogelijk maakt, is de boodschap van Victor Kossakovsky. Want bouwen schept uiteindelijk het gedrag van de mens. Een boodschap waarover ik nog aan het nadenken ben.

Meer lezen

Poëtische beelden, muziek en een boodschap. Ook in ‘Anselm’ , de film over beeldend kunstenaar Anselm Kiefer staat het gedrag van de mens ter discussie. Net als in de kaskraker van 2023 ‘Oppenheimer‘. Wat de natuur vermag maakt ‘Songs of earth‘ in eveneens prachtig geluid en film duidelijk.