De kracht van portretkunst

Nederlandse portretprijzen te zien in Slot Zeist

Met de opkomst van mobieltjes en social media worden we overvoerd met portretfoto’s. Zonde als de kúnst van het portret maken daardoor ondergesneeuwd zou raken, vonden een aantal liefhebbers. Om dat te voorkomen werd de Stichting De Nederlandse Portretprijs opgericht. Dit jaar reikte ze voor de vierde keer de tweejaarlijkse onderscheidingen uit aan hedendaagse portretkunstenaars. Tot en met 3 september is in Slot Zeist een selectie te zien van de 1200 portret-tekeningen, -schilderijen en -beeldhouwwerken die werden in gezonden. Kunsthistorica Mirelle Nunes leidt ons rond in de portretkunst.

Portretkunst is al eeuwenoud

Het portret bestaat al sinds mensenheugenis. In het oude Egypte schilderden men al bij leven een Fajoem-portret op een houten paneeltje en zwachtelden als dodenmasker in met de mummie bij overlijden. Beroemde (zelf)portretten kennen wij maar al te goed van bijv. Rembrandt van Rijn in de 17^e eeuw en van Vincent van Gogh eind 20^e eeuw. Portretten ten voeten uit in opdracht van koningen, adel en later de nieuwe rijken. Zelfportretten als goedkoop studiemateriaal voor de schilder. Zo spaarde hij een model uit en het model (lees: de kunstenaar zelf) was te allen tijde beschikbaar.

Binnen- én buitenkant

Wat maakt nu een portret tot kunst? Om te beginnen verstaan we onder een portret een beeltenis van een persoon of groep. Zet de timer aan, stel scherp en je hebt er een gemaakt. Niet voor niets is fotografie echter voor de Nederlandse Portretprijs uitgesloten. Een kunstenaar toont in 2D (tekening of schilderij) of in 3D (beeldhouwkunst) zowel iemands buitenkant als zijn binnenkant. Tastbare zaken als structuur van de haren, sproetjes of een grote neus komen naar voren. Of juist de kwetsbare emoties, door iemands blik in de ogen, onzekerheid of verdriet. Portretkunst kan een werk naar een persoon zijn, werk in opdracht dus, of werk naar model. Een zelfportret behoort ook tot de mogelijkheden.

De Nederlandse Portretprijs 2023

De jury moest dit jaar oordelen over 1.200 portrettekeningen, -schilderijen en -beeldhouwwerken. Uiteindelijk werden er 51 genomineerd. Er werd één winnaar in de categorie 2D gekozen (Khairzul Ghani-zie openingsfoto) en één in de categorie 3D (Bart Janssen). Daarnaast waren er ook prijzen voor Jong Talent (Pien Brouwers), aanmoedigingsprijzen (2D en 3D) en een Publieksprijs.

Overwegingen

De jury bestaat uit kunstenaars (‘makers’) en kunsthistorici (‘beschouwers’). Er wordt gekeken naar de technische aspecten van een portret, zoals compositie, anatomie en de materiaalbeheersing. Daarnaast kijkt men naar de algemene indruk van een portret. Is het bijvoorbeeld een spannend beeld en/of welk verhaal wordt er verteld? Of het portret goed gelijkend is, kan de jury niet zien. Dus maakt ze een keuze op kwaliteit en uitstraling.

Variatie

Niet alleen is er een grote variëteit aan formaten en in technieken van de geselecteerde werken, ook het soort materiaal in de portretkunst is dit jaar heel divers: we zien 2D-werken die geschilderd, getekend, geprint en zelfs geborduurd zijn! Bij de gebeeldhouwde werken zien we keramiek, brons, gips, hout en papier-maché als gekozen materie. Alle materialen die kunsthistorische tradities laten zien en gebruikt worden om een beeld te kunnen ‘houwen’.

Jong talent

Ter verbreding van het portret onder jonge mensen is dit jaar de Selfieportretprijs voor scholieren van 12 tot 18 jaar in het leven geroepen. Juist om ook hen te stimuleren zich creatief te uiten. De uitreiking van deze prijs vindt plaats op 23 augustus a.s. in Slot Zeist. Een selectie van de ingezonden werken is nu al te zien in Kunstenhuis Idea in Zeist.

Zin gekregen om naar de tentoonstelling af te reizen? Kunsthistorica Mirelle Nunes van Kunst uit Zeist verzorgt deze zomer exclusieve rondleidingen bij expositie De Nederlandse Portretprijs, te zien t/m 3 september 2023 in Slot Zeist, Zinzendorflaan 1. Op zondag 23 juli,  20 en 26 augustus starten om 11 uur de exclusieve rondleidingen vanaf de Museumwinkel in de Culturele Vleugel. Aanmelden kan tevoren via de website of op de dag zelf bij de Museumwinkel.

Meer lezen over kunst

Naast de rondleiding in Slot Zeist, vertelt Mirelle Nunes u ook graag over de biënnale Art Zuid in Amsterdam. Eerder was ze ook in Slot Zeist te vinden voor de tentoonstelling van Jasper Krabbé. Ze schreef over tentoonstellingen in het Rijksmuseum, het Mauritshuis, Museum Voorlinden en Belvédère. Musea die ook na de beschreven exposities nog een bezoek waard zijn. Kees Rooze schreef over Escher in Den Haag, waar de wereldvermaarde graficus nog heel 2023 wordt herdacht.

Openingsfoto: Winnaar Nederlandse Portretprijs 2023 2D, Khairzul Ghani, Subconsciously Awake, olieverf op doek, 27 x 23 cm.