John Constable: meesterlijk in licht, lucht en wolken

Voor het eerst overzichtstentoonstelling Britse landschapschilder

De 19^de-eeuwse kunstenaar John Constable (1776-1837) wordt gerekend tot de beste landschapschilders ter wereld. Toch is hij vrij onbekend in Nederland. Daarin moet de overzichtstentoonstelling in Teylers Museum Haarlem verandering brengen. Tot en met 31 januari is daar nu ‘Grootmeester van de Romantiek’ over John Constable te zien.

Benadering van de natuur

Constable was totaal gefascineerd door lucht, licht en wolken. Veel kunstenaars gebruiken de lucht met name als een achtergrond. Maar de Engelsman schilderde als geen ander zo realistisch. Hij gebruikte daarvoor een zgn. ‘losse verftoets’. Dat wil zeggen olieverfschetsen van licht, lucht en wolken weergegeven door een losse manier van schilderen. Zo ontstond er beweging in de voorstelling. Dit was nog niet eerder getoond.

Van oudsher leren kunstschilders door het kopiëren van werken van hun voorgangers. Constable deed dat door het werk van 17^de-eeuwse Hollandse en Vlaamse meesters te bestuderen. Grote namen als Rembrandt, Ruisdael en Rubens waren vertegenwoordigd in zijn eigen kunstverzameling. In de tentoonstelling in Haarlem zijn enkele voorbeelden van die een-op-een kopieën te zien.

Striemende regen, woeste storm

Gevoel en passie voor de echte natuur waren voor Constable van belang; striemende regen, woeste storm en felle hagelbuien. Hij hield niet van landschappen die mooier dan de werkelijkheid werden gemaakt. En toch waren juist dat soort romantische landschappen in zijn tijd in de mode. Denk hierbij aan zijn tijdgenoten William Turner en Thomas Gainsborough. Constables werk werd pas later in zijn carrière op waarde geschat.

Door het gebruik van die losse verftoets wordt Constable ook wel gezien als de voorloper van het impressionisme. Dat is de stroming van Franse schilders, die buiten ‘en plein air’ gaan schilderen om zo het moment van de dag (de impressie) vast te leggen. Net als hun Engelse voorbeeld Constable eerder doet met het aaneensmeden van landschap en wolken.

Tijdscapsule in Teylers

John Constable noteerde bij vrijwel iedere schets: de datum, het tijdstip, de plaats en de luchtgesteldheid. Deze wetenschappelijke benadering treft een link met het Teylers Museum, het Museum van de Verwondering. Opgericht in de tijd van de Verlichting, de tijd van de wetenschappelijke voortuitgang door Pieter Teyler van der Hulst. In deze naar hem genoemde museale collectie ook tekeningen en schilderijen van tijdgenoten van Constable. En dat maakt het nu juist zo interessant om, met de werken uit de eigen collectie, in het woonhuis van Teyler èn de bruiklenen uit de hele wereld, deze tentoonstelling over John Constable te bekijken. Een 19^de-eeuws tijdscapsule van kunst en wetenschap!

Onverwacht obstakel

Na vijf jaar intensieve voorbereidingen voor deze tentoonstelling wierp het coronavirus begin dit jaar roet in het eten. Want ja, konden bijvoorbeeld de 50 bruiklenen van de grootste particuliere verzamelaar, David Thompson uit Canada, naar Nederland worden verscheept? Ineens waren er veel restricties waarmee het museum rekening moest houden. Gelukkig is het toch gelukt om alle beoogde werken in Haarlem te krijgen. En is de eerste overzichtstentoonstelling van deze beroemde landschapschilder een feit.

Goed voorbereid op pad naar Constable

Zin gekregen om de mooiste tekeningen, aquarellen en schilderijen van deze wolkenschilder te gaan zien? Kom vooraf naar de coronaproof kunstlezing van Kunst uit Zeist en u krijgt een toelichting op de tentoonstelling over John Constable. Meld u aan door het aanmeldformulier in te vullen of een mailtje te sturen naar kunstuitzeist@casema.nl. Lezers van Meerdanvijftig dan Vijftig krijgen een eenmalige korting van € 2,50 op de kunstlezing over John Constable die normaal € 12,50 kost. De lezingen worden gehouden in Zeist, Bilthoven en Huizen. Mocht u een eigen kunst- of vriendengroepje hebben, laat het Kunst uit Zeist weten. De lezing kan dan ook op een locatie bij u in de buurt. Meer informatie op Dan organiseert Kunst uit Zeist een locatie bij u in de buurt. Voor meer informatie ga naar www.kunstuitzeist.nl.

Mirelle Nunes schreef in 2017 over de invloed van het oriëntalisme in onze kunst, over het jubileumjaar van De Stijl en de boeiende kunstenaar Jean Tinguely.

Openingsfoto: Het strand bij Osmington Mills in Dorset, geschilderd door John Constable. Collectie David Thomson