Ter nagedachtenis van zijn gedeporteerde familie kwam Jan Dokter in 2005 op het idee om de 336 kilometer van het vertrekpunt, de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar kamp Westerbork te lopen. Inmiddels zijn vele wandelaars in zijn voetspoor gevolgd. Ons nieuwe teamlid Gert Nonnekes bepaalde zich tot het laatste stuk rond kamp Westerbork, waar voor groot en klein de gelegenheid is om te wandelen en te herdenken.
Benauwend, indrukwekkend, verdrietig
We zijn in het Poolse Auschwitz geweest en in het Duitse Buchenwald. Concentratiekampen, vernietigingskampen. Maar er waren ook kampen in Nederland. Kamp Westerbork bijvoorbeeld. Een zogenaamd doorstroomkamp. Vanuit dit kamp reden de meeste treinen naar Auschwitz. Andere transporten hadden Sobibor en Theresienstadt als bestemming. Een veel kleiner aantal ging naar de kampen Buchenwald en Ravensbrück. Kamp Westerbork is benauwend, indrukwekkend, verdrietig.
Drie routes rond Kamp Westerbork
We parkeren de auto bij het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Daar wordt een beeld geschetst van het ‘leven’ in het kamp. In het museumcafé kan je terecht voor koffie, een drankje en een broodje. Er zijn drie verschillende wandelroutes. Het Melkwegpad met ook voor kinderen leuke leerzame informatieborden over het heelal, het Bospad met kronkelpaadjes langs bijzondere bomen en kleurrijke planten of rechtstreeks via de weg.
Via het Melkwegpad kom je langs de 14 enorme radiotelescopen van de sterrenwacht. Indrukwekkend om te zien. De telescopen zijn heel gevoelig, dus vragen ze om je mobiele telefoon uit te zetten. Auto’s mogen ook niet in de buurt komen. Vandaar de lange wandeling.
Bijna bij het kamp
We komen bij het laatste stuk van de lange rechte weg en realiseren ons: velen hebben hier gelopen, het onheilspellende spoor liep hier ook. Via dat spoor gingen de mensen naar andere kampen. ‘De tekens van Westerbork’ verwijzen naar de kampen en het aantal mensen dat er heen werd gebracht. De in een glazen kubus staande voormalige woning van de kampcommandant is nog intact. Een houten gebouw met een geschiedenis, meer dan alleen als woning.
Transportlijst voorgelezen
We lopen het kampterrein op. Een grote open vlakte. Weinig is bewaard gebleven. Niet zoals in Auschwitz en Birkenau. Maar twee wagons op een stuk treinrails zeggen genoeg. Net als die ene voor een deel weer opgebouwde ‘barak 56’. Bij de wagons staan we even stil en we blijven stil. Vanuit de wagons hoor je namen. Op dezelfde dag dat een transport in de oorlogsjaren vertrok, wordt de transportlijst van die dag voorgelezen. Net zolang tot er een datum is waarop destijds weer een transport vertrok.
De immens lange rechte kampweg voert naar de genoemde barak. Langs de weg uitvergrote ansichtkaarten met teksten van mensen die nog even een berichtje naar het thuisfront stuurden. Niet wetende wat hen te wachten stond. Het geeft koude rillingen.
De herinnering blijft
Aan het einde van de weg, het einde van de voormalige spoorbaan. Het oorspronkelijke stootblok is er nog, maar achter een muur. De kunstenaar, een overlevende van het kamp, heeft het niet willen gebruiken. De 90 meter aan rails is het veelzeggende en indringende Nationale Monument Westerbork. De 93 bielzen is het aantal transporten. De wachttoren een stille getuige.
In gedachten verzonken lopen we naar de voormalige appèlplaats. Daar is een ander monument verrezen: ‘De 102.000 stenen’. Het aantal mensen dat niet meer terugkwam na weggevoerd te zijn uit Westerbork. Indrukwekkend, helemaal door de oude foto’s van mensen en gezinnen: 102.000 keer een moeder, een vader, een zoon, een dochter, een broer, een zus… Uitgebeeld in stenen met een Jodenster.
Terug via de weg worden we om de zoveel meter nog één keer geconfronteerd met de verschrikkingen. Drieënnegentig rechtopstaande bielzen met een datum, een kampnaam en een getal. Het symboliseert de transporten. Bij de laatste paal zien we het Herinneringscentrum: Alleen de herinnering blijft!
Meer informatie over Kamp Westerbork
De website van Kamp Westerbork geeft meer interessante info over het Herinneringscentrum en het kamp. Ook over de tijd voor de oorlog, toen Westerbork een vluchtelingenkamp was. En na de oorlog deed het nog dienst als interneringskamp voor collaborateurs. Daarna was het een opleidingskamp voor soldaten die naar het voormalige Nederlands-Indië gingen en als repatriëringskamp voor Molukkers.
Meer wandelinspiratie
Naast het wandelen en herdenken is het natuurlijk ook leuk om Nederland verder te voet te verkennen. Vorig jaar maakten we een wandeling met een vrolijk thema: de lente bij de Veluwse Renderklippen. We beproefden het Liefdespad bij Ruurlo. Grensoverschrijdend wandelen deden we bij de Vaalserberg. En we genoten van het bijzondere landschap van de Wouwse Plantage. Kees Rooze trad in het voetspoor van de oermens bij de Pietersberg.
Openingsfoto: Kamp Westerbork. Alle foto’s ©Gert Nonnekes
Recente reacties