‘Love it was not’: aangrijpende oorlogsfilm

Reconstructie van relatie tussen kampbewaker en zijn joodse liefde

Akelig actueel

De komende week staat op 4 en 5 mei als vanzelfsprekend weer in het teken van herdenken. Met de oorlog in de Oekraïne zijn de beelden van tanks, vluchtende mensen met koffers weer akelig actueel. En ook rijst opnieuw de vraag wat goed en fout is. Hoe moeilijk daarop een duidelijk antwoord is te geven, blijkt in Love it was not. De film is vanaf deze week in de bioscoop te zien. Het is de aangrijpende reconstructie van de relatie van SS-officier Franz Wunsch met een jonge joodse vrouw in concentratiekamp Auschwitz.

Fantaseren over joodse Helena

Na de oorlog knipte Franz Wunsch uit de paar foto’s die hij van Helena Citron had haar hoofd en plakte dat op andere foto’s van vrouwen aan het strand of aan een tafeltje op een terras. Met deze oervorm van fotoshoppen, fantaseerde hij over de joodse  Hij ontmoette haar bij de aankomst van een groep van 1000 vrouwen uit Slowakije die als eerste in 1942 het concentratiekamp Auschwitx betrad. En raakte smoorverliefd.

De Israëlische Maya Sarfaty gebruikte op haar beurt zijn techniek om de beelden uit het kamp te kunnen oproepen voor haar film ‘Love it was not.’ Met de aanpak die je ook toepast bij het maken van een kijkdoos kon ze met de camera van verschillende standpunten opnamen maken. Op die manier roept ze in Love is was not treffend de sfeer en de verhalen van overlevende vrouwen opnieuw op.

Geen romantiek

Het verhaal van de relatie van SS-officier Wunsch met de joodse Helena heeft niets suikerzoets romantisch. ‘Hoe kan je lachen in een kampjurk?’ vraagt de zoon die Helena later in Israël zal krijgen zich af. De overlevende vrouwen vertellen in Love it was not hoe Franz Wunsch vooral mannelijke gevangenen in elkaar schopt. Alleen in de buurt van Helena gedraagt hij zich menselijk, vertellen ze. Als Helena tyfus krijgt, in het kamp een dodelijke ziekte, verzorgt hij haar en regelt medicijnen. Ook redt hij later Helena’s zus uit  de gaskamer maar laat hij haar twee kinderen over aan hun gruwelijk lot.

Het wordt niet duidelijk of en hoe Helena de liefde van Franz heeft beantwoord. De meningen daarover zijn verdeeld. Als de Russen in januari 1945 Auschwitz naderen, neemt Frans afscheid van Helena met de woorden of zij later voor hem hetzelfde zal doen als hij voor haar heeft gedaan. Na de oorlog schrijft Franz tevergeefs meerdere brieven aan Helena. Pas als hij zich in 1972 in Wenen moet verantwoorden voor zijn verleden reageert ze op de smeekbede van zijn vrouw om te komen getuigen.

Ga Love it was not kijken en oordeel zelf

Het is de verdienste van Maya Sarfaty dat er nergens in de film een kant wordt gekozen. Wat wel duidelijk wordt is dat mensen in gruwelijke oorlogssituaties kunnen veranderen van mensen in beesten maar ook van beesten in mensen. Ga de film zien en oordeel zelf, is daarom de boodschap.

Meer over de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de IDFA in 2021 zagen wij ook de documentaire Housewitz, die op 5 mei in première gaat. Filmmaakster Oeke Hoogendijk portretteerde haar moeder Lous die als kind op transport werd gesteld naar Auschwitz en de gevolgen die haar kampervaringen op haar gezin hebben gehad. Een tragikomisch verslag dat daarom juist een enorme indruk achterlaat. Dat een oorlog 80 jaar later nog zijn sporen nalaat bleek ook uit het boek Oorlogsvader, dat tv-persoonlijkheid Catherine Keyl vorig jaar schreef. Karin de Lange besteedde 75 jaar na de bevrijding aan herdenken door boeken te lezen. En voor wie hem nog niet gezien heeft: De Slag om de Schelde was ook een van onze Kijk Eens-tips. Of bezoek het museum dat in Zeeland in het teken van deze ‘vergeten’ strijd staat.