Dit voorjaar trok de overheid nog eens meer dan honderd miljoen uit om scholieren beter te leren lezen, schrijven en rekenen. Want die kennis holt achteruit. Op dit moment hebben naar schatting zo’n 2,5 miljoen volwassenen in Nederland moeite met lezen en schrijven. En dat aantal dreigt toe te nemen als er niets gebeurt. Gelukkig zijn er genoeg mogelijkheden om ook op latere leeftijd de schade in te halen, bewijst het televisieprogramma Leven zonder letters, dat op maandagavond te zien is op NPO1.

Begrijpen wat je leest

Trots leest kleinzoon (7) me voor. Wat gaan zijn vorderingen snel! Af en toe onderbreek ik hem en vraag wát hij heeft gelezen. Heeft hij het begrepen? Sinds het interview dat ik 3 jaar geleden met de Schiedammer Koos van der Voort heb gehad, weet ik dat het daar bij de laaggeletterden meestal aan mankeert. Daarom is ‘laaggeletterd’ ook een betere benaming dan het voorheen gehanteerde ‘analfabeet’.

Aanbieding in winkel worden gemist

Ook de deelnemers aan de televisieserie  Leven zonder letters (NPO1, maandagavond 21.30 u, gratis terugkijken op NPOStart) herkennen wel de letters maar lezen is dermate moeilijk dat ze niet begrijpen wat er staat. En probeer dan maar eens chocola te maken van de ambtelijke taal van de overheid te begrijpen. Bijvoorbeeld als er een brief op de mat valt over de erfpacht van de woning, de zorgtoeslag of de inkomstenbelasting. In de eerste aflevering vertelt de chronische zieke Ria dat ze in de supermarkt heel veel geld heeft laten liggen. Want de aanbiedingen kan ze niet lezen….

Kansen gemist

Ook al zijn Ria, Dirk-Jan, André en José in Leven zonder letters nog zo handig geworden in het verbergen van het feit dat ze slecht kunnen lezen en schrijven; Dirk-Jan: ‘Ik ben mijn bril vergeten, kunt u het opschrijven?’ en Ria vertelt: ‘Ik spreek de zin in op mijn telefoon en dan schrijf ik het over’. De waarheid is dat deze vijftigplussers veel kansen hebben laten liggen en afslagen op hun levenspad hebben gemist, vanwege hun gebrek aan taalvaardigheid.

Dieptepunten in een leven zonder letters

Zanger Frans Bauer blijkt een goed invoelende presentator te zijn; als kind groeide hij op met ouders die niet goed konden lezen en schrijven. Zo laat hij elke aflevering van Leven zonder letters twee doodgewone Nederlanders vertellen over de dieptepunten in hun bestaan. Als kijker kun je niet anders doen dan meeleven, bijvoorbeeld met kermisdochter José die het leven zelfs helemaal niet meer zag zitten. En als Ria voor de camera’s haar 2 dochters ontmoet, van wie er een zich in het Amsterdamse OLVG met het begrijpelijk maken van teksten bezig houdt, dan voel ik zelfs even mijn ogen prikken…

Frans Bauer en deelnemers aan Leven zonder Letters leggen in ‘Khalid & Sophie’ uit wat laaggeletterdheid kan inhouden.

Goedkeuring vanuit de hemel….

Natuurlijk is het televisie, dus alle deelnemers krijgen in het programma een tweede kans aangeboden om hun dromen alsnog waar te maken. En wat gun je ze dat als kijker. Feelgood-televisie met een boodschap, want zowel laaggeletterden én hun omgeving krijgen in het programma zo een goed voorbeeld om niet bij te pakken neer te zitten maar alsnog te leren lezen en schrijven. Mies Bouwman kijkt vast met goedkeuring vanuit de hemel neer op Leven zonder letters.

Over laaggeletterdheid

Stella Ruisch interviewde Koos Vervoort die een boek schreef over zijn leven als laaggeletterde. En ter gelegenheid van de Dag van Alfabetisering kwam ook ‘juf Ellen’ van de Stichting Lezen en Schrijven aan het woord, die Koos uiteindelijk over zijn drempelvrees heen hielp.

Openingsfoto: Beginscène uit de televisieserie ‘Leven zonder letters’ met een terugblik van Frans Bauer samen met chronisch patiënte Ria.