De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens, zei mijn moeder al. Voor mij geldt dat voor veel films, theaterstukken en tentoonstellingen die ik graag had willen zien maar nooit gezien heb. Dankzij een oud-collega die voorstelde samen naar de tentoonstelling van Rembrandt Rising Star te gaan in de Leidse Lakenhal kwam het met een van die vele voornemens op de valreep toch nog goed. Te laat dacht ik, toen ik vorige week al weer de aankondiging zag van het Beethoven-jaar. Dan moest het Rembrandt-jaar wel afgelopen zijn. Maar nee; ook in Amsterdam kan een tentoonstelling over onze beroemdste schilder nog worden bewonderd. Maar bezoekers moeten wel snel zijn.

Als 7-jarige ingeschreven aan Latijnse school

De inschrijving van Rembrandt voor de Latijnse school in Leiden is in De Lakenhal te zien.

‘Rembrandt Rising Star’ is de titel waaronder men in de Lakenhal in Leiden de jonge jaren van Rembrandt belicht met o.a. bijzondere bruiklenen uit het buitenland. Kijkend naar zijn inschrijving als 7-jarige bij de Latijnse school van de Leidse universiteit stelde ik me voor hoe zijn ouders wellicht hebben zitten wikken en wegen. Als molenaar had Harman Gerritsz het waarschijnlijk financieel niet slecht voor elkaar. Maar zijn broers werden, voor zover we tegenwoordig weten, ingeschakeld voor het werk in de molen of aansluitende ambachten. Kennelijk had de jonge Rembrandt zich al talentvol getoond. En wilden zijn ouders hem de kans geven ‘hogerop te komen’.

De schilder aanraakbaar

Zouden ze trots zijn geweest op hun kind, dat op zijn zeventiende samen met schilder en vriend Jan Lievens besloot een eigen werkplaats te beginnen? Of zouden ze hem hebben gevraagd of het toch niet beter was dat hij zijn studie Letteren voltooide. Ik hoor hem al zeggen: “Maak je maar geen zorgen moeder, ik neem ook leerlingen aan en daarmee heb ik een gegarandeerd inkomen.” De door Rembrandt geschreven betalingsbewijzen voor de les aan Isaac de Jouderville die vanaf 1629 leerling bij hem was, maken de schilder bijna aanraakbaar.

Rembrandt bekommerde zich niet om kijkcijfers

Net zoals zijn bijzondere gewoonte de achterkant van zijn penseel te gebruiken om krullen in zijn haar aan te brengen. Probeer ook maar eens uit te rekenen hoeveel uren per dag de jonge Rembrandt heeft besteed aan zijn werk. Die had geen tijd om zich te bekommeren om de kijkcijfers van talkshowhosts bij Op1 of RTL4. Waarschijnlijk werkte hij vanaf het eerste ochtendgloren tot het laatste flakkerende licht van een uitdovende kaars.

Rembrandt schilderde zijn vader rond de tijd van zijn dood op 63-jarige leeftijd. Bruikleen van Ashmolean Museum, Oxford.

Succes ten koste van vriendschap

Ik kijk naar het gebruik van goudverf en denk aan hoe duur de schildermaterialen in die tijd zijn geweest. Zouden Harman en Neeltgen hun zoon wat hebben toegestopt? Of was Rembrandt zo’n talent dat de geldschieters sinds zijn leertijd bij Pieter Lastman in het wereldse Amsteerdam al met de geldbuidel rammelden? Het succes kostte hem uiteindelijk waarschijnlijk zijn vriendschap met Jan Lievens met wie hij in Leiden de werkplaats en schilderonderwerpen deelde.

Oefening baarde Rembrandt’s kunst

Leuk om het verschil én de overeenkomsten tussen de twee op de tentoonstelling in Leiden te zien. Net zoals dat je op de eerste maaksels van Rembrandt ziet dat hij niet van het begin af aan een meester was in licht en donker maar dat hij door oefening, studie en experimenteren zich de kunst heeft eigen gemaakt.

Het moment waarop Jezus Christus zegt: Laat de kinderen tot mij komen, verbeeld door de Jonge Rembrandt op 21-jarige leeftijd, die nog de verfijning van zijn latere schilderkunst mist. Bruikleen van Jan Six Fine Art.

Haperende museum-app

Net als veel andere musea heeft De Lakenhal een app, waarop je met een scan meer over schilderijen krijgt uitgelegd. Zo ga je toch op een andere manier naar schilderijen kijken. Jammer dat het bij Rembrandt Rising Star niet vlekkeloos functioneert. Ik zie bezoekers net als ik vruchteloos op de scan-ster en het schilderij richten zonder dat de app reageert.  Wel heel leuk is het bijgevoegde Youtube-filmpje van Volkskrantkunsthistoricus Wieteke van Zeil die de museumbezoeker 5 tips geeft om met andere ogen naar kunst te kijken. Daar heb je ook bij een volgende tentoonstelling nog wat aan!

Prima tips van Volkskrant-kunsthistoricus Wieteke van Zijl.
  • Rembrandt Rising Star is nog tot en met 9 februari te zien in de Leidse Lakenhal.
  • Tot en met 19 januari is in het Rijksmuseum nog  Rembrandt – Velasquez te zien
  • In het Rembrandthuis in Amsterdam duurt de tentoonstelling ‘Laboratorium Rembrandt’ over zijn schildertechniek nog tot en met 16 februari.

Meer lezen over kunst? Eerder verschenen op Meerdanvijftig.nl: Toorop-Dynastie in Alkmaar, More, wij willen meer,meer en Kaap Skil Texel wereldreis waard.