Duizenden toeristen ontvluchten de bosbranden op het Griekse Rhodos. Op hun mobiele telefoons nemen ze de foto’s mee van hun afgebroken vakantie. Kijk, daar lagen ze nog vrolijk aan het zwembad. Onwetend dat achter hun het vuur naderbij sloop. Daar zie je niets van op de vrolijke en onbezorgde kiekjes. Ze zijn net als de andere foto’s en selfies die deze weken massaal worden gemaakt, want het is vakantie! Mooie, ontroerende, grappige momenten uit ons leven. Maar wat doen al die foto’s met ons? Karin de Lange denkt aan het boek dat Susan Sontag al in 1971 schreef: ‘Over fotografie‘
Foto’s in overvloed
Toen Susan Sontag haar boek schreef namen we op een vakantie voor onze camera één of twee rolletjes van max 36 foto’s mee. En het was spannend of ze gelukt waren. Op mijn laatste vakantie naar Andalusië maakte ik er met mijn telefoon 406 in 8 dagen tijd! En dan tel ik niet de mislukte mee, die ik heb verwijderd. Ik voel al die foto’s als een soort hebzucht.
Het alledaagse is vergankelijk
Ik probeer met mijn 406 foto’s de unieke dagen die ik heb doorgebracht mee naar huis te nemen. Telkens bekijk ik ze en haal herinneringen op aan de prachtige paleizen, moskeeën en kathedralen in Andalusië. We staan ook zelf op de foto’s: we were here! Deze unieke momenten gaan niet verloren maar de alledaagse wel.
Weet ik nog hoe mijn omgeving er dertig jaar geleden uitzag? Mijn woon-werkverkeer? Het uitzicht vanuit de trein waarin ik dagelijks van Amsterdam naar Haarlem reisde, is compleet veranderd. Het eenvoudige station Sloterdijk uit mijn tijd is veranderd in een druk verkeersknooppunt. Ik heb dit proces niet vastgelegd. Te dagelijks en te saai. Verdwenen in de mist van de tijd. Foto’s van bruiloften, verjaardagen, jubilea, vakanties ontsnappen aan de vergankelijkheid maar geven geen blijk van de talloze gewone momenten waaruit ons leven bestaat.
Foto’s helpen je herinnering
Toch helpen foto’s wel een beetje. Ze halen ook andere, niet vastgelegde herinneringen op. Ik was niet zo’n plakker in fotoboeken. Dus de ladingen papieren herinneringen liggen in schoenendozen. Net als die van mijn ouders, die alles nog in de originele zakjes hebben van de fotowinkel waar ze zijn afgedrukt. Op zoek naar een bepaalde foto, bekijk ik ze allemaal weer een voor een. Uren ben ik zo zoet. De tientallen foto’s nemen me mee naar vroeger tijd. Ze doen me vergeten waarnaar ik op zoek was. Ik ben even helemaal van de wereld.
Was het ècht zo?
De herinneringen die foto’s oproepen hoeven niet per se overeen te komen met wat is afgedrukt. Het bedrieglijke geluk van een vakantie, die uiteindelijk in een nachtmerrie verandert. We brengen vaak alleen de mooie dingen in beeld. We fotograferen toeristische plekken van een stad en niet de industrieterreinen en de afvalbakken. Daarmee tonen we alleen de schoonheid van een plek en niet de bijbehorende lelijkheid.
Zo ben ik niet
Op de influencers van social media na, houden veel mensen niet van foto’s van zichzelf. Dan zien we ons namelijk door de ogen van anderen. Je bent het wel daar op de foto en je bent het niet. Omdat je jezelf anders ervaart dan dat de anderen je zien. Foto’s confronteren ons daarmee. Elk foutje in lichaam en gezicht wordt betreurd. Selfies nemen we vanuit de hoek waarin we het mooist zijn.
Vertellen foto’s de waarheid?
We laten bewust dingen weg bij het fotograferen. Foto’s vertellen dus nooit de hele waarheid. Susan Sontag verdiepte zich in de fotojournalistiek vanaf het begin van de fotografie. Ze concludeert dat foto’s zicht geven op een werkelijkheid anders dan de onze. Foto’s kunnen een deel van de maatschappij en van het verleden tonen die ons vreemd zijn. Ze geven ons toegang tot een andere tijd en ander deel van de wereld. Dat beschouwt Susan Sontag als een positieve kant van de fotografie. We kunnen via foto’s en film meer van de wereld kennen. De keerzijde van foto’s is, dat ze de werkelijkheid verdraaien en verfraaien. Ons beeld van de werkelijkheid wordt de laatste jaren zelfs doelbewust vervalst, zie nepnieuws en deepfakes (vervalste gezichten in foto’s en filmpjes). We moeten dus op onze hoede zijn…
Ons leven in foto’s
Generaties voor ons hebben nooit zo gedetailleerd naar hun levenswandel kunnen kijken als wij. Mijn generatie nog voor de ene helft op papier en de andere helft digitaal. Onze kinderen digitaal en onze kleinkinderen leggen zichzelf voortdurend vast via de digitale media. Susan Sontag constateert dat de beelden die we hebben van het verleden meehelpen om de wereld te scheppen en herscheppen. Hetzelfde geldt voor de foto’s die we maken. Naarmate we ouder worden, kijken we anders naar oude foto’s. Ze scheppen en herscheppen ons levensverhaal. En dat geldt al helemaal voor onze vakanties!
Meer lezen over vakantiegevoel?
Nog mooiere foto’s maken met je telefoon? Wendy Voois gaf er tips voor. Niet alleen foto’s horen bij onze vakanties. Karin de Lange koestert ook de tasjes die ze door de jaren heen tijdens vakanties heeft verzameld. Als de lezer nu denkt dat Karin een enthousiaste vakantieganger is…eigenlijk is ze een toerist tegen wil en dank legde ze onlangs uit. En ze schreef een hilarisch verhaal over het vakantiespook dat haar angst aanjaagt, de dagen voor vertrek.
Openingsfoto: Cottonbro studio/Pexels.com
Recente reacties