In de eerste week dat Ellen Pattenier als sociaal cultureel werker met woonwagenbewoners aan de slag ging, kreeg ze met laaggeletterdheid te maken. Nu, 40 jaar later moet ze, inmiddels verbonden aan de Stichting Lezen & Schrijven, constateren dat het probleem sindsdien nog even groot, zo niet groter is. Zo’n 2,5 miljoen Nederlanders hebben zo veel moeite met lezen en schrijven maar ook rekenen dat ze onder de noemer laaggeletterdheid vallen. Hierdoor kunnen ze verstrikt raken in schulden, verdwalen ze in het doolhof van overheidsinstanties en hebben moeite op de computer de weg te vinden.

15de Week van de Alfabetisering

8 september is de internationale dag van de Alfabetisering maar Stichting Lezen & Schrijven bundelt voor de vijftiende de hele week activiteiten om mensen beter te leren lezen, schrijven en rekenen en overweg te kunnen met de computer. Ruim 1000 organisaties in het hele land komen in actie voor een samenleving met ruimte voor iedereen om te leren. Zo zal de -voorheen laaggeletterde- Koos Vervoort, wiens verhaal eerder op Meerdanvijftig.nl was te lezen, op 12 september het boek over zijn leven officieel presenteren. Met een voorwoord van Prinses Laurentien, initiatiefneemster van Stichting Lezen & Schrijven.

Prinses Laurentien (r), initiatiefneemster van de Stichting Lezen&Schrijven. Foto: Flickr.com/Sebastiaan ter Burg

Dankzij de juffen van ROC Zadkine

“Juf Tine en Juf Ellen”, noemde Koos Vervoort in dat artikel voor Meerdanvijftig.nl als de mensen die hem met name hebben geholpen. De twee ‘juffen’van het ROC Zadkine in Schiedam leerden hem beter lezen en schrijven.

Vissen bij naam leren kennen

“Koos kwam naar het ROC Zadkine, omdat hij lid was van een visvereniging en hij wilde de vissen beter bij naam leren kennen. Maar wij merkten al snel dat hij moeite had met lezen. Hij las bijvoorbeeld kwa-baal, terwijl het kwab-aal is,” aldus Ellen. Ze bedoelt daarmee te zeggen dat mensen niet binnenkomen met de vraag beter te leren lezen en schrijven.

Het boek dat Koos Vervoort over zijn leven schreef, verschijnt komende donderdag.

Taak voor collega’s, vrienden en familie

“Er rust zo’n taboe op fouten maken in de Nederlandse taal, dat mensen zich schamen. Dus melden ze zich voor een andere cursus.  Bijvoorbeeld om Engels te leren spreken, onder het mom dat het zo handig is voor de vakantie.” En dan blijkt soms aan het eind van een cursus, dat de cursist moeite heeft met lezen of schrijven van de Nederlandse taal. Het is van belang dat dit soort mensen over de drempel worden geholpen om daaraan wat te doen. De mogelijkheden zijn er immers. Wat Ellen betreft is er dan ook een taak weggelegd voor collega’s, vrienden en familieleden die vaak eerder door hebben dat iemand worstelt met taal. Juist zij kunnen de achterstand bespreekbaar maken. “Want laaggeletterdheid draait ook vaak om een gebrek aan (zelf)vertrouwen.”

Meer dan de helft laaggeletterden vrouwen

Door de vele jaren ervaring herkent Ellen de laaggeletterde al snel. En nee, het zijn niet alleen anderstaligen of jongeren die in straattaal whatsappen, zoals bij de borreltafel al snel wordt gezegd. “Meer dan de helft van de laaggeletterden is geboren en getogen in Nederland. En meer dan de helft van de laaggeletterden is vrouw.”

Lezen en schrijven moet je blijven oefenen

Een van de oorzaken van het groeiend aantal laaggeletterden is de vergrijzing. We worden steeds ouder en er komen steeds meer ouderen bij. Wie jong al niet zo goed kon lezen en schrijven, krijgt er met de jaren nog meer moeite mee. “Want het gaat net als met zwemmen. Je kan je diploma wel gehaald hebben maar als je het niet blijft oefenen….Zo is het ook met lezen en schrijven.” Daarom is ze blij met programma’s als Lingo, De Nederlandse Taalshow en Praat Nederlands Met Me. Zo houden kijkers spelenderwijs hun taal op peil.

Ellen Pattenier zet zich al 40 jaar in voor mensen die laaggeletterd zijn, inmiddels voor de Stichting Lezen & Schrijven.

En je taal en rekenniveau op peil houden is belangrijk in onze samenleving, waar steeds meer via computers en internet wordt gedaan. Niet voor niets vindt de overheid het Leven Lang Ontwikkelen zo belangrijk. Her en der zijn er daarom potjes met geld beschikbaar gesteld die dat mogelijk moeten maken. Maar de weg naar deze potjes is digitaal. En zie die maar te vinden als je laaggeletterd bent en dus niet zo gemakkelijk het goede adres kunt vinden. Daardoor is Stichting Lezen & Schrijven bang de kloof tussen de mensen die meekomen in de maatschappij en mensen die dat niet kunnen juist groter wordt.

Gebrek taal- en rekenvaardigheid 1,13 mld.

De Week van de Alfabetisering moet nog eens onderstrepen hoe belangrijk het is dat mensen voldoende taal- en rekenvaardig zijn. Laaggeletterdheid kost de samenleving namelijk 1,13 miljard euro per jaar. Deze kosten worden veroorzaakt doordat laaggeletterden een lager salaris hebben en vaker werkloos zijn dan mensen die wel goed kunnen lezen, schrijven en rekenen. Of doordat mensen formulieren niet goed begrijpen en deze daarom niet invullen. Hierdoor lopen laaggeletterden kansen mis, waarbij ze uiteindelijk minder goede zorg krijgen, het werk niet vinden dat bij ze past of de toeslag niet krijgen waarop ze wel recht hebben.

Oefenboekjes lezen en schrijven

De ervaring die Ellen Pattenier als docente voor laaggeletterden heeft opgedaan, gebruikt ze nu o.a. voor het ontwikkelen van de aanpak van ‘Succes! Taal’, ‘Succes! Rekenen’ en ‘Succes! Digitale vaardigheden’. De oefenboekjes, die Ellen samen met collega’s heeft ontwikkeld, zijn toegespitst op de vele uiteenlopende onderwerpen die mensen tegenkomen in hun dagelijks leven.

Voelt u zich aangesproken door dit artikel? Stichting Lezen & Schrijven biedt op haar website een compleet overzicht van alle taal- reken-, en digitale activiteiten. Voor wie zich wil ontplooien of daar graag anderen als vrijwilliger bij wil helpen.