Speciaal voor de nieuwste filminstallatie Night Watching van Rineke Dijkstra bezoek ik het Rijksmuseum in Amsterdam. Ik ben een groot bewonderaar van het werk van deze bekende fotografe en videokunstenares. Rineke maakte Night Watching ter gelegenheid van het lopende restauratieproject van Rembrandt’s De Nachtwacht.

Het beroemste schilderij van Nederland, dat Rembrandt in 1642 schilderde, hangt in de Eregalerij van het museum. Het is niet gemakkelijk om te bekijken, vind ik.  Het kost me altijd moeite om me volledig te concentreren op het doek, dat eigenlijk De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren heet.

Legpuzzel van 1000 stukjes

Het is een erg donker schilderij, de afmetingen zijn enorm én er staan altijd rijen mensen voor. Ooit kocht ik zelfs een legpuzzel van 1000 stukjes in de hoop dat ik me De Nachtwacht op die manier ‘eigen’ zou kunnen maken. Een klus die uiteindelijk niet door mij maar door mijn kinderen werd geklaard.

De Nachtwacht uitgebreid bestudeerd en zelfs een puzzel aangeschaft! Eigen foto.

Houd ik wel van de ‘Nachtwacht’?

Ook tijdens dit bezoek onderneem ik weer een halfslachtige poging om de gebeurtenissen en personen op het doek vol aandacht te bekijken. Nu wordt het enorme werk ook nog eens gedeeltelijk aan het zicht onttrokken door een scanapparaat dat het doek millimeter voor millimeter minutieus in beeld brengt. En dat leidt af! “Hou ik eigenlijk van De Nachtwacht?”, vraag ik mezelf vertwijfeld af.

Maar ik kom ook voor Night Watching

Om daarna te gaan bekijken waar ik werkelijk voor gekomen ben: de installatie Night Watching van Rineke Dijkstra. De film laat verschillende groepen mensen zien die naar De Nachtwacht kijken. Het schilderij zelf is niet te zien. In de vorm van een drieluik zien we verschillende groepen mensen aandachtig kijken, hun reactie op het schilderij en het gesprek dat ze erover voeren.

In juli is ook het restauratieproject Nachtwacht gestart die parallel loopt aan de tijdelijke filminstallatie Night Watching. Foto: Rijksmuseum

Zijn deze mannen efficiënt?

Drie dames, die zomaar eens uit het Gooi zouden kunnen komen, vragen zich af: “Wat deden vrouwen eigenlijk in de Gouden Eeuw? Op schilderijen schenken ze melk in een kan, of vegen een stoepje. Niet erg efficiënt.” Haar vriendin reageert adrem: “Vind je deze mannen wél efficiënt dan?”

Cup cakes met De Nachtwacht erop

Een groep mannen uit Japan vraagt zich af of de afgebeelde personen werkelijk de wacht gingen lopen met hun kostbare kleding aan. “Bij ons in Japan, zou er een afbeelding van het schilderij staan met gaten op de plek van de hoofden. Zodat je een foto kunt maken waarin je erbij hoort.” Ze fantaseren grinnikend verder: “En cup cakes verkopen met De Nachtwacht erop.”

Slaven of zo

Een zestienjarige scholiere zegt peinzend tegen haar vriendinnen: ”Ik neem aan dat deze mensen schoonmakers hadden!” Ze schudt haar donkere krullen terwijl ze eraan toe voegt: “Slaven of zo!” Twee tienerjongens zijn ook nieuwsgierig. “Dat meisje ziet er niet onschuldig uit. Zou ze Monique of Frederique heten?” vraagt de een zich af. “100% Monique”, reageert de ander. “Laten we het Rembrandt vragen!”, besluit de ander. Ook het op het schilderij afgebeelde hondje roept vragen op. “Meer een veeg of zo. Hij lijkt wel geblurd. Hij had zeker niet betaald!”, constateert de scholier tenslotte beslist.

Unieke beelden van unieke mensen

Door hún ogen zie ik De Nachtwacht. Het is heerlijk en vaak hilarisch om naar deze gesprekken te luisteren. Maar bovenal is de film prachtig door de haarscherpe beelden van de aandachtig kijkende mensen. Tegen een heldere witte achtergrond wordt elk haartje, sproet, rimpel en moedervlek loepzuiver in beeld gebracht. Unieke beelden van unieke mensen. Kunstwerken die naar kunst kijken. Gefascineerd kijk ik naar de film. Niet één, niet twee, maar zelfs drie keer achter elkaar! Dit keer twijfel ik geen moment. Wat een prachtig meesterwerk!

Meer over maakster Night Watching, Rineke Dijkstra:

Rineke Dijkstra (1953) maakt sinds de vroege jaren negentig bijzondere foto- en videokunst en heeft meerdere prestigieuze prijzen gewonnen. Haar eigentijdse portetten zijn gemaakt met oog voor subtiele details en tonen daardoor vaak onverhuld de emoties van de geportretteerden
Vervolg op ‘Picasso’- project
Night Watching is gemaakt op uitnodiging van het Rijksmuseum en ligt in het verlengde van I Can See a Woman Crying (2009), waarin een groep Engelse schoolkinderen kijkt naar een schilderij van Picasso. Night Watching is t/m 3 december 2019 te zien in het Rijksmuseum te Amsterdam.
Foto: Daphne Channa Horn-Wikiportret.

Wiette van Klingeren schrijft over films en boeken. Zo gaf ze deze maand nog een flink aantal kijktips. En liet ze zich meeslepen door de boekenserie The Cazalets. Met regelmaat bezoekt ze ook musea. Zo ontdekte ze voor ons Kaap Skil op Texel, was ze kritisch over museum Voorlinden maar stuurde ze ons graag naar museum More in Gorssel.

Openingsfoto bij artikel: Night Watching, Rineke Dijkstra 2019, Rijksmuseum