Elke week geven we op Meerdanvijftig.nl een tip om naar te kijken. Vanaf vandaag is ‘Quisling, the final days’ in de bioscoop te zien. Erik Poppe stoft een stuk Noorse geschiedenis in WWOII af in een poging te voorkomen dat die zich herhaalt.

Naam Quisling werd uitdrukking

Na de oorlog bracht de Noor Vidkun Quisling (1887-1945) het tot een nieuwe uitdrukking in diverse talen. Met een quisling wordt iemand bedoeld die collaboreert met de vijand of gewoonweg een verrader is. De uitdrukking is inmiddels in onbruik geraakt en het verloop van de Tweede Wereldoorlog in Noorwegen is voor de meeste Nederlanders onder het stof van de tijd geraakt.

Erik Poppe rakelt in Quisling, the final days de geschiedenis doelbewust op. Zoals hij dat al eerder deed in ‘Utøya 22 juli’ deed. Poppe richt zich bij voorkeur in zijn filmkeuze op de opkomst van rechts extremisme en vooral in het gedachtegoed van de aanhangers. De Noor Quisling stond al een paar jaar op zijn verlanglijstje.

Staatsgreep in Noorwegen

Politicus Vidkun Quisling raakte in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog zo in de ban van het Duitse Nationaal Socialisme en Adolf Hitler, dat hij de Duitsers in 1940 hielp om Noorwegen te veroveren. Zijn gedachte was dat hij door een staatsgreep te plegen zelf een regering kon vormen. De Duitsers stelden echter een Rijkscommissaris aan, bij wie het gezag kwam te liggen. Net zoals ze ook in ons land Seyss-Inquart aanstelden. Uiteindelijk mocht hij onder gezag van deze rijkscommissaris tot de val van het Derde Rijk premier zijn van een regering die de joden zou uitleveren aan hun vervolgers. Pogingen jongeren net als in Duitsland in een Noorse ‘Hitlerjugend’ te laten opnemen, faalde echter. En ook de Noorse koning en politici weigerden aan zijn kant te komen staan.

Film over Quisling gebaseerd op dagboek geestelijk raadsman

Quisling, the final days begint met de laatste toespraak van Quisling voor de radio, waarin hij het overlijden van Adolf Hitler, zijn geestverwant, betreurt. Daarna wordt hij al snel gearresteerd en opgesloten. Het docudrama baseert zich op het dagboek van ziekenhuispastor Peder Olsen, die Quisling in zijn cel bijstond als zijn geestelijk raadsman.

Tussen twijfel en hardnekkige overtuiging

De rode draad is de inzet van Peder om Vidkun zijn spijt te laten betuigen maar deze houdt ook gedurende zijn proces consequent vast aan zijn nationalistische denkbeelden. En zijn eigen gelijk in wat goed is voor Noorwegen en de Noren. Regisseur Erik Poppe stelt daar de aan zijn eigen geloof twijfelende geestelijke Peder Olsen tegenover. Deze blijkt met zijn vrouw Heidi onderdak te hebben geboden aan een ouder Joods echtpaar. Uit angst zijn gezin in gevaar te brengen, heeft hij ze uiteindelijk weggestuurd.

Acteurs houden ons bij de -geschiedenis-les

De film, overwegend in vervreemdend groene tinten geschoten, moet het vooral hebben van de boeiende dialogen tussen deze twee en het uiteindelijke proces. Quisling, the final days, is geen film voor liefhebbers van veel actie. Maar ook voor wie van psychologische diepgang houdt, zijn de 2 uur en 26 minuten een hele zit. Gelukkig houden de acteurs Gards Eidvold (wat een gelijkenis met de echte Vidkun Quisling!) en Andersen Danielsen Lie ons met uitstekend spel bij de -geschiedenis-les.

Trailer van de film ‘Quisling, the final days’.

Meer lezen

Met dodenherdenking en bevrijdingsdag komende week valt er genoeg te herdenken, te zien en te beleven. Zoals met de vorig jaar uitgekomen indringende film ‘Zone of interest’ of de dit jaar met een Oscar bekroonde ‘The Brutalist’. De documentaire ‘Love it was not’ schetst voor welke dilemma’s vrouwelijke kampbewoners kwamen te staan. Zonder slag of stoot ging het verslaan van de Duitsers niet. ‘De slag om de Schelde’ heeft een inmiddels vergeten strijd in ons eigen land opnieuw belicht.