Elke week geven we op Meerdanvijftig.nl een tip om naar te kijken. De bioscoopfilm The Zone of Interest is gruwelijk goed gemaakt en terecht genomineerd voor 5 Oscars. Stella Ruisch ziet meer dan een afschuwwekkende geschiedenis uit de tijd van het Duitse nationaal-socialisme.
We staan minder ver van Mützi Höss af dan we zouden willen
Onder de indruk van de film The Zone of Interest, zitten we na afloop aan de bar van het plaatselijke café, waarop ik net mijn mobiele telefoon heb neergelegd. IK realiseer me dat daarin materialen zijn verwerkt, die hoogst waarschijnlijk onder barre omstandigheden, door uitgebuite arbeiders zijn gewonnen. Houd me dat bezig? Niet of nauwelijks.
En zo zijn er wel meer voorbeelden te noemen, waarin we minder ver van ‘Mutzi’ Höss in The Zone of Interest afstaan dan we wel zouden willen. Die koestert haar ‘paradijs’, een huis met een grote tuin aan de andere kant van de muur van vernietigingskamp Auschwitz. Zelfs als haar man, kampcommandant Rudolf Höss wordt overgeplaatst, doet ze er alles aan om er te kunnen blijven wonen. Dat de geluiden van de vervolging van de joden in het huis te horen zijn, de geur van de verbrandingsoven te ruiken is, stoort haar niet. De bontjas van een vermoorde vrouw, zelfs haar lippenstift wordt even uitgeprobeerd.
Een doodgewoon echtpaar
The Zone of Interest begint met een secondenlang donkergrijs beeld, als om ons los te maken van het hier en nu. En laat dan vogels keihard kwetteren voordat we een idyllische scène zien van een gezin dat een zomeravond doorbrengt aan de oever van een rivier. Het zijn Hedwig en Rudolf Höss, een van de meest moorddadige nazi’s die de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog heeft voortgebracht. Het is ogenschijnlijk een doodgewoon echtpaar, subliem gespeeld door Sandra Hüller en Christian Friedel.
Juist dat normale, alledaagse maakt The Zone of Interest zo schokkend. Vertegenwoordigers komen op huisbezoek om hun verbeterde gaskamers aan de man te brengen. Ze spreken over de kampbewoners als ‘lading’. En ook de vergadering van alle kampcommandanten die het ‘rendement’ van arbeiders bespreken, verloopt als in een willekeurig bedrijf.
‘The Zone of Interest’ laat je ontwricht achter
Kleurvlakken tussen de scènes, die op afstand zijn gefilmd (nergens krijgen we een close-up van een gezichtsuitdrukking), atonale muziek; het geeft bijna het gevoel alsof je naar een documentaire kijkt. Maar dan een die je ontwricht achter laat.
De provinciale bioscoop waar we The Zone of Interest zagen, startte de film met een quote van een Ellis Kinski. “Of een film nu slecht is of niet, hij leidt onze blik verder dan de horizon, in de toekomst…’ Laten we hopen dat de geschiedenis zich niet herhaalt op een moment dat in veel landen ‘het eigen volk eerst’ weer opgeld doet.
Meer kijken
Goed of slecht in oorlogstijd is niet zo eenduidig. Dat blijkt ook uit de indringende documentaire ‘Love it was not’. Oscar-winnaar Steve McQueen laat in ‘De bezette stad‘ ook zien en horen hoe mensen in tijden van oorlog en crises zich gedragen. Ook de Franse film ‘Police’ speelt met het grijze gebied tussen goed en kwaad als politieagenten een asielzoeker moeten wegbrengen.
Openingsfoto: De achtertuin van het huis van de familie Höss kijkt uit op concentratiekamp Auschwitz.
Recente reacties