Lourdes, een documentaire over menselijkheid

De brief van opa

De opa van mijn man behoorde in 1936 tot de eerste Nederlanders die een bezoek brachten aan Lourdes. Vlak daarvoor was Bernadette Soubirous door de Paus heilig verklaard. De reden: men vond het aannemelijk dat ze in 1858 meerdere keren in een grot bij Lourdes Maria had zien verschijnen. Het onbeduidende plaatsje aan de noordkant van de Pyreneeën ontwikkelde zich daarna razendsnel tot een populaire bedevaartsplaats.

“Genoten had zij te Lourdes van alle oefeningen, zoowel van het gemeenschappelijk ochtend- en avondgebed als van de H. Mis met H. Communie en gezang, zoowel tijdens de meditaties bij de grot of langs de Gave (rivier, sr) als tijdens de Kruisweg", schreef grootvader over zijn vrouw Tiny, die ten tijde van de reis naar Lourdes zwanger was van haar vijfde kind.  "Maar vooral tijdens de middernachtelijke aanbidding in de crypte van de parochiekerk, waar wij met ons clubje tesamen waren, alleen,  bij Jezus en Maria.(-)” 

Religie speelt ondergeschikte rol in Lourdes

In hun documentaire geven de Franse Thierry Demaizière en Alban Teurlai geen uitleg aan de religieuze diensten die tot op de dag van vandaag in Lourdes plaats vinden. Zonder oordeel te vellen portretteren de filmmakers een aantal van de 3 miljoen mensen die jaarlijks Lourdes bezoeken. Ze volstaan met een simpele uitleg aan het begin van de film dat er in Lourdes 7000 onverklaarbare genezingen zijn geteld en dat het Vaticaan 70 wonderen officieel heeft erkend.

Aanvaarding en acceptatie

Daarna zien we een hand liefdevol langs de wanden glijden van de grot waar Bernadette Maria zou hebben gezien. Ze zijn inmiddels van alle aanrakingen glanzend zwart geworden. Het water in de grot zou geneeskrachtig zijn. In het verhaal dat mijn mans opa schreef na de dood van zijn vrouw, schrijft hij dat ze bij het bezoek had gewenst dat zij een zoon zou krijgen. In de film gaat het echter niet zozeer om wensen die uitkomen of zelfs hoop op genezing van de zieken, waarvan sommigen terminaal zijn.

Aanvaarding en acceptatie zijn minstens zo belangrijk. Daarvoor komen ook de zigeuners massaal naar Lourdes. Maar ook  de man die zich eigenlijk vrouw voelt en in het Parijse Bois de Boulogne de hoer speelt. De militair komt, samen met zijn oudste zoontje Jean Baptiste die een schildklierafwijking heeft,  bidden voor zijn andere kind. Dat is ernstig ziek is en de vader hoopt dat het in ieder geval een paar maanden ouder mag worden dan de voorspelde twee jaar. De ouders van de 40-jarige Cédric komen met hun zoon voor het 15^de jaar naar Lourdes. Eerst uit schuldgevoel en nu uit een soort zielenrust die ze in Lourdes vinden. Cedric raakte als kleuter na een ongeluk. In een onbewaakt ogenblik is hij het ouderlijke huis uitgeglipt en aangereden.

Geoliede operatie

Met speciale treinen worden zij samen met tientallen andere gehandicapten en bejaarden naar Lourdes vervoerd. Een geoliede operatie die door tientallen vrijwilligers wordt uitgevoerd. Verpleegsters op leeftijd, studenten maar ook tienermeisjes met gelakte nagels en tatoeages doen hun best het verblijf van de hulpbehoevenden tot een waar feestje te maken. Een pater knielt in Lourdes neer bij een man in een rolstoel, die kennelijk ook al jaren naar Lourdes komt. Als hij vraagt of de man in de rolstoel wat aan zijn bezoeken heeft gehad,  spreken de mooie bruine ogen boekdelen. Na twee mislukte zelfmoordpogingen is hij in een rolstoel beland en kan hij alleen nog maar communiceren door letters aan te wijzen. “Nauwelijks,” is zijn antwoord.

Er geschiedt een wonder…

Natuurlijk hadden de makers van Lourdes kunnen inzoomen op het toeristische theater dat de bedevaartsplaats ook is. Slechts in twee scènes komen echter souvenirwinkels voor die naast de 300 hotels het straatbeeld domineren. De camera blijft gericht op menselijk leven waarvoor in de maatschappij maar weinig oog is. Hier wordt het in al zijn kwetsbaarheid getoond. Maar er is ook ruimte voor vrolijkheid. Gezonde en ongezonde mensen treffen elkaar door samen muziek te maken en te eten. En zo blijft het beeld hangen van het ‘wonder’ dat de mislukte zelfmoordenaar aan het eind van de film moeilijk verstaanbaar uitbrengt: “Ik houd van jullie.”

De overgrootmoeder van mijn kinderen beviel overigens begin 1937 inderdaad van de zo gewenste zoon. Die kwam helaas niet levend ter wereld. Zelf stierf ze enkele dagen later door bloedverlies. Haar man putte in zijn verdriet troost uit het bezoek dat ze samen aan Lourdes hadden gebracht.

“Het gebed van Tiny in Lourdes is verhoord. Rust in vrede, “ besloot hij 84 jaar geleden.

Meer documentaires

Karin de Lange schreef onlangs over de documentaire 100Up van Hedy Honigmann die ook nog in de bioscoop is te zien. Ze schreef ook over het aanbod aan mooie documentaires op IDFA.nl. Of kijk de prachtige interviewserie van Coen Verbraak over Molukkers van Nederland terug, tipte Marlies Mielekamp via de streamingdiensten van NPO. Daar zijn ook de boeiende documentaireseries te zien van Ruben Terlou over China en de Chinezen.