Terug naar 1960 in Tuindorp Oostzaan

Voor de wandelaar met oog voor de omgeving en de geschiedenis ervan zijn steeds meer boeiende en informatieve audioguides te vinden die gemakkelijk op de smartphone zijn te downloaden. Oordop(pen) in en gaan! Deze keer beleeft Stella Ruisch zo de overstroming van 1960 in de Amsterdamse buitenwijk Tuindorp Oostzaan.

Het water komt vandaag niet uit de sloot maar uit de hemel. Ondanks de bemoedigende boodschap van buienradar, vallen de eerste druppels al als we van de pont over het IJ afstappen bij het NDSM-terrein in Amsterdam-Noord. Maar niet getreurd: een paraplu is mee.

Inmiddels is er een IJ-tunnel en een Noord-Zuidlijn gekomen en is Amsterdam-Noord en Tuindorp Oostzaan beter bereikbaar geworden dan voorheen. Maar voor de rest lijkt er weinig reden te zijn om deze ‘uithoek’ van de hoofdstad te bezoeken. Vandaag zullen we ontdekken dat niets minder waar is.

Wandelen met Winfried Baaijens

Dat is vooral te danken aan NOS-journaallezer Winfried Baijens die niet alleen het programma ‘Het water komt’ over de watersnoodramp van 1953 presenteerde maar ook een aantal bijbehorende zogenaamde podwalks heeft ingesproken, waardoor wij nu de tocht naar Tuindorp Oostzaan maken. Na de eerdere wandeling door Zwolle, zijn we ook nieuwsgierig geworden naar de ramp van 1960 die zich hier heeft afgespeeld.

NDSM-werf

We starten dus bij het NDSM-terrein, waar ooit de schepen van de toen grootste werf van Europa rolden. Eind vorige eeuw was het een rafelrand van de stad, waar krakers hun eigen paradijs hadden ingericht. Met veel procederen en onderhandelen heeft de gemeente nu eindelijk de zeggenschap over het gebied en verrijzen de eerste appartementengebouwen om de woningnood te lenigen.

Tuindorp Oostzaan

Er is niet veel veranderd, want 100 jaar geleden kampte Amsterdam ook al met een tekort aan woningen. Er werden zelfs ‘nood’-woningen gebouwd in Amsterdam-Noord voor de arbeiders die daar in de havenindustrie werkten. Als ze dicht bij hun werk konden wonen, bespaarde de gemeente zich een dure en complexe oeververbinding. Bovendien vonden de sociaaldemocraten die de stad bestuurden dat arbeiders een beter en vooral gezonder leven verdienden. En zo kwam er een plan voor woningen in de stijl van de Amsterdamse school in de polder: Tuindorp Oostzaan.

Dijkdoorbraak

En zo lopen wij nu een eeuw later, door straten met kleine maar gezellige woninkjes met een voor- en achtertuin. Tot 14 januari 1960 prijsden de bewoners zich er gelukkig. Toen ontstond een gapend gat in de dijk om de polder en liepen 2700 woningen onder water. Gelukkig zonder persoonlijke ongelukken. Het duurde 24 uur voordat de dijk kon worden gedicht (Het lukte zelfs niet om een boot in het immense gat af te zinken).

‘Geef ons af en toe een watersnood’

Intussen was de overstroming van Tuindorp Oostzaan tot een nationale ramp verklaard en dat betekende dat de overheid de portemonnee trok om de schade aan huizen en meubilair te vergoeden. “Het zou hebben geleid tot een ironische variatie op het Onze Vader”, vertelt Winfried ons. “Geef ons heden ons dagelijks brood en af en toe een watersnood.” Het zou wel tot 1971 duren voordat de schade was afgehandeld. Ook daarin is er niet veel veranderd…

We lopen langs het Zonneplein ‘het dorpsplein’, waar een monument is opgericht dat aan de overstroming herinnert. In het Zonnehuis dat er aan grenst, wordt regelmatig opgetreden. Ook kunnen we hier net als in Zwolle met Augmented Reality zien hoe hoog het water heeft gestaan.

Terug voor Street Artmuseum

Tuindorp Oostzaan blijkt een leuke bestemming voor wie Amsterdam beter wil leren kennen. Op weg naar koffie en lunch, terug op het NDSM-terrein lopen we langs het nieuwe Straatmuseum, voor streetart and graffiti. Genoeg reden dus om nog eens terug te komen of om een dagje Amsterdam-Noord uit te breiden met een bezoek aan de tentoonstelling.

Zie de andere kant van Amsterdam

Terug naar onze jeugd en de tuinbouwsteden van weleer? Amsterdam kent het Van Eesterenmuseum, waarin de bouwstijlen en opvattingen over wonen uit de jaren vijftig en zestig worden toegelicht. Met een wandeling door Amsterdam-West. Ook rond de Zuidas in Amsterdam verschijnen pareltjes van architectuur, zoals The Valley. En wie meer wil weten over de architectuur van Tuindorp Oostzaan, kan terecht bij museum ’t Schip over de Amsterdamse School. Een frisse neus halen kan in het mooie Amstelpark of in het eeuwoude Amsterdamse Bos.

Openingsfoto: Het Zonnehuis in Tuindorp Oostzaan met ervoor het monument dat aan de overstroming herinnert. Alle foto’s: ©Stella Ruisch