In het spoor van de gelukszoeker

Overleven op straat

De met een Emmy award onderscheiden Roozbeh Kaboly regisseerde Mijn vader de gelukszoeker. De documentaire vertelt het verhaal van Alice Moussaïd. Als 17 jarige Marokkaanse jongen waagde Alice 40 jaar geleden in een bootje de overtocht naar ‘Paradijs Europa’. Nu volgt hij met met zijn dochter Nadia, een bekende tv-presentator, het spoor terug. Ze gaan naar de plekken waar hij op straat probeerde te overleven. Onderweg zoeken Alice en Nadia naar voormalige vrienden en adressen waar hij verbleef. Op straat probeerde hij met handeltjes wat geld te verdienen. Liever wilde Alice deze herinneringen achter zich laten. Het doet hem zichtbaar verdriet de gebeurtenissen op te rakelen. Tegelijkertijd beseft hij hoe gelukkig hij is geworden. Hij kreeg uiteindelijk het leven dat hem op reis deed gaan. Ten koste van het voorgoed gescheiden zijn van zijn familie in Marokko…

Gelukszoeker 40 jaar later

Vader en dochter Moussaïd bezoeken Parijs, Milaan en Barcelona, de steden die Alice zag op zijn weg naar geluk. Alice stapt overal op zijn navolgers af. Hij vraagt in Mijn vader de gelukszoeker de Marokkaanse jongemannen naar hun leven op straat. Waar slapen ze, hoe verdienen ze wat geld, kunnen ze bij vrienden terecht? In rap Arabisch ontrollen zich gesprekken. Vluchten voor politie, zoeken naar een beschutte, rustige slaapplek op straat voor de nacht. Het is nu niet anders dan veertig jaar geleden. Sterker….het is moeilijker geworden. Migranten zijn voortdurend bezig uit handen te blijven van de politie om deportatie te voorkomen.

Straatverkopers

Op zijn tocht door ‘Paradijs Europa’ kwam Alice (de naam die hij hier aannam) via lotgenoten in contact met de straathandel. Zo probeerde hij in zijn levensonderhoud te voorzien. Als kijker schaam ik me even voor alle rozen, balpennen, pakjes zakdoeken en paraplu’s die ik als toerist geroutineerd heb afgeslagen. Alice vertelt over de voortdurende vernedering die hij voelde: onwillige mensen aanspreken en proberen iets aan hen te verkopen. Hij hield er uiteindelijk een paar schamele maar broodnodige euro’s aan over.

Skaters

In Mijn vader de gelukszoeker maken we dankzij Nadia en Alice kennis met de verhalen van de migranten die nu hun weg zoeken in Europa. Zoals de kok die tien uur per dag, 7 dagen in de week kookt in een restaurantje in een Italiaans bergdorp. Hij geeft er stiekem een Marokkaanse draai aan de Italiaanse keuken. Hij woont in een appartementje van een vrouw die meestal ergens anders verblijft maar soms plotseling komt opdagen. Dan moet hij de straat op. Een jonge vrouw post filmpjes op Instagram. Zo probeert ze acteurswerk te krijgen. Haar vriend deed mee aan een groot skatetoernooi en bleef daarna in Europa hangen. In de skate-scene maken ze vrienden die hen steunen.

Behoefte aan migranten

Intussen zegt de kok dat de hele keuken van zijn Italiaanse restaurant gerund wordt door migranten uit Afrika. Hij werkt in het bergdorp waar Alice ooit deur aan deur kussens, spreien en lakens verkocht. Nadia interviewt de eigenaar van het restaurant. Het is geen keuze maar een noodzaak, vertelt hij. Er is geen Italiaans personeel te vinden voor de geringe verdiensten en lange werkdagen. Volgens deze eigenaar is er veel behoefte aan migranten om de economie draaiende te houden. Helaas brengt het werken met (illegale) migranten veel moeilijkheden met zich mee. Hij hoopt dan ook dat er eindelijk erkenning komt dat Europa niet zonder migranten kan.

Gelukszoekers krijgen een gezicht

Door de documentaire heb ik bewondering gekregen voor de moed en levenslust waarmee migranten hun moeilijke omstandigheden doorstaan. Normaal gesproken ben ik op mijn hoede als ik zo’n groepje jongemannen op straat zie hangen. Ze roepen een mengeling van angst en medeleven op. De gesprekken die Alice in Mijn vader de gelukszoeker met hen voert, geven hen een gezicht. Vaak zijn het zelfs nog pubers. De jongste in de documentaire is een jongen die als dertienjarige in Londen belandde.

Uitzichtloze situatie in land van herkomst

In de laatste aflevering die morgen (zaterdag 9 april wordt uitgezonden) komt de uitzichtloosheid van hun bestaan in het land van herkomst aan bod. Tijdens het familiebezoek van Alice en Nadia in Fez interviewen Nadia en een vriendin twee jongens over hun plannen en redenen om naar Europa te willen. Wat zou het veel ellende en onnodige doden schelen, als er voor deze jonge mannen perspectief bestond op werk, gezin en woning in hun eigen land!

De derde en laatste aflevering van Mijn vader de gelukszoeker wordt uitgezonden op NPO2 om 20.18 u. De hele serie is (terug) te zien op NPOStart en NPO Plus.

Meer tips voor documentaires

Documentaires hebben op televisie en in de bioscoop bestaansrecht veroverd. En terecht. Want wat zijn er mooie gemaakt. Zo schreef Marlies Mielekamp over de serie ‘Molukkers in Nederland‘. Karin de Lange was onder de indruk van de documentaire 100Up van Hedy Honigmann. Stella Ruisch schreef over Le regard de Charles (Aznavour), Tina Turner en het ontroerende Lourdes. Ook in The Photograph wordt de schijnwerper op het verleden gericht. ‘Oliver Sacks, his own life’ is een ontroerende biografie. Een bijzondere beleving ervaart de kijker in ‘Berg’.

Openingsfoto: Alice en Nadia Moussaïd. Foto: VPRO